Het Nederlands zit vol met leenwoorden, alleen zijn we ons daar lang
niet altijd van bewust: insinueren komt bijvoorbeeld uit het Frans,
gratis uit het Latijn, faxen uit het Engels en flamingo uit het
Portugees. In het Jiddisj is het niet anders, een Jiddisjspreker in
Rusland zal het woord "zabastovkes" begrijpen, omdat het aan het
Russische woord zabastovka (is staking) ontleend is. maar problemen
hebben met ons sjloume duikelaar, ontleend aan de naam van de uitgever
van een poerimkrant rond 1800 in Amsterdam. Het woord nextdoorke
(buurvrouw) kwam in het Jiddisj niet voor, voordat Joden uit
Oost-Europa zich in grote getale vestigden in Oost New York. Het
volgende, opstandige lied komt uit Rusland. De tekst luidt:
"In ale gasn wu man geyt hert man zabastovkes! Jinglekh, medlekh,
kind un keyt shmusn fun pribovkes. Genug shon, brider, horeven, genug
shon borge layen! Macht a zabastovke! Lomir, brider, zich befrayen!
Brider un shwester, lomir zich geben die hent! Lomer Nikolaykalen
tsebrechen die went! Hey, hey, doloy politsey! Doloy samoderzhavye
vRasey! Brider un shwester, lomir geyn tsuzamen! Lomir Nikolaykalen
begroben mit der mamen! Hey, hey, doloy politsey! Doloy samoderzhavye
vRasey!"
De eerste regel levert voor iemand die het Duits - de oerbron van het
Jiddisj - machtig is, geen problemen is tot hij stuit op zabastovkes,
dat staking betekent (zie boven). De tweede regel is minder eenvoudig,
er staat vertaald: Jongens, meisjes (mannen, vrouwen) en kinderen praten
over slavernij. En dan: "Genoeg, broeders, van borgen en lenen.
Staakt. Laten we, broeders, ons bevrijden. Broeders en zusters reikt
elkaar de hand. Laten we (tsaar) Nicolaas' muren kapot slaan. Héé, héé,
weg met de politie. Weg met de heersende Russische kliek. Broeders en
zusters laten we ons te samensluiten. Laten we Nicolaas en zijn moeder
begraven. Héé, héé weg met de politie. Weg met de Russische heersende
kliek."
In feite zou je moeten vaststellen dat jiddisj weliswaar één taal is,
maar steeds woorden ontleend aan de taal van de omgeving waar
Jiddisjsprekenden zich bevinden. In de klezmermuziek ontdekken we
hetzelfde fenomeen, Russiche klezmermuziek wijkt af van die uit
Roemenië, omdat de omgeving een grote rol speelt, je zou dan het woord
leenmuziek kunnen gebruiken.
