18.1.14

Leenwoorden

Het Nederlands zit vol met leenwoorden, alleen zijn we ons daar lang niet altijd van bewust: insinueren komt bijvoorbeeld uit het Frans, gratis uit het Latijn, faxen uit het Engels en flamingo uit het Portugees. In het Jiddisj is het niet anders, een Jiddisjspreker in Rusland zal  het woord "zabastovkes" begrijpen, omdat het aan het Russische woord zabastovka (is staking) ontleend is. maar problemen hebben met ons sjloume duikelaar, ontleend aan de naam van de uitgever van een poerimkrant rond 1800 in Amsterdam. Het woord nextdoorke (buurvrouw) kwam in  het Jiddisj niet voor, voordat Joden uit Oost-Europa zich in grote getale vestigden in Oost New York. Het volgende, opstandige lied komt uit Rusland. De tekst luidt:
"In ale gasn wu man geyt hert man zabastovkes! Jinglekh, medlekh, kind un keyt shmusn fun pribovkes. Genug shon, brider, horeven, genug shon borge layen! Macht a zabastovke! Lomir, brider, zich befrayen! Brider un shwester, lomir zich geben die hent! Lomer Nikolaykalen tsebrechen die went! Hey, hey, doloy politsey! Doloy samoderzhavye vRasey! Brider un shwester, lomir geyn tsuzamen! Lomir Nikolaykalen begroben mit der mamen! Hey, hey, doloy politsey! Doloy samoderzhavye vRasey!"
De eerste regel levert voor iemand die het Duits - de oerbron van het Jiddisj - machtig is, geen problemen is tot hij stuit op zabastovkes, dat staking betekent (zie boven). De tweede regel is minder eenvoudig, er staat vertaald: Jongens, meisjes (mannen, vrouwen) en kinderen praten over slavernij. En dan: "Genoeg, broeders, van borgen en lenen.  Staakt. Laten we, broeders, ons bevrijden. Broeders en zusters reikt elkaar de hand. Laten we (tsaar) Nicolaas' muren kapot slaan. Héé, héé, weg met de politie. Weg met de heersende Russische kliek. Broeders en zusters laten we ons te samensluiten. Laten we Nicolaas en zijn moeder begraven. Héé, héé weg met de politie. Weg met de Russische heersende kliek."
In feite zou je moeten vaststellen dat jiddisj weliswaar één taal is, maar steeds woorden ontleend aan de taal van de omgeving waar Jiddisjsprekenden zich bevinden. In de klezmermuziek ontdekken we hetzelfde fenomeen, Russiche klezmermuziek wijkt af van die uit Roemenië, omdat de omgeving een grote rol speelt, je zou dan het woord leenmuziek kunnen  gebruiken.