Genealogie 3

Waarom koos die voorvader van me voor Nederland? Was het omdat hij wist dat het klimaat hier duidelijk minder antisemitisch was dan elders in Europa? Of speelde misschien nog een andere reden een rol? Want in 1751 trouwde in Amsterdam, de in dezelfde stad in 1726 geboren Raphael Alexander Ziskind Mendel, met nagenoeg dezelfde achternaam als mijn voorvader, zijn broer Hijman Alexander Mendel was getuige. Raphael stierf in 1792 in Naarden. Mijn Pressburgse voorvader zou hem en ieder geval een van zijn zoons, Isaac Itsak Raphael, kunnen hebben ontmoet. Maar ook daarover is niets zeker. Wel merkwaardig dat hier, net als in Denemarken, maar niet in Oostenrijk-Hongarije, de naam Alexander opduikt. De naam Mendel doet een belletje rinkelen, want dat is een zoon van Salomon. Raphael en Hijman zouden zoons van Mendel kunnen zijn en mijn voorvader Salomon een kind van de nog niet achterhaalde broer van Mendel, genaamd Levy: Raphael, Hijman en Salomon waren aldus redenerend neven!

De naam van de familie in Nederland bleef, alhoewel verschillend gespeld, hetzelfde, maar dat was in Oostenrijk anders. We ontmoetten Marcus al, die vanf 1817 Von Neuwall ging heten, een kleinzoon van hem, de in 1810 geboren Franz, koos voor de naam Wallner en een artistieke loopbaan: hij werd in 1830 toneelspeler. Hij werkte, behalve als acteur ook als regisseur, in Wenen, St. Petersburg, Freiburg, Baden-Baden en Posen voordat hij in 1855 een destijds vervallen Berlijns theater vlabij de Alexanderplatz overnam en op de plek daarvan een nieuwe schouwburg (prent) liet bouwen, die in 1864 werd geopend. In 1868 verpachtte hij het naar hem genoemde theater, deels vanwege gezondheidredenen, deels om zijn reislust te bevredigen. Hij stierf op 9 januari 1876 in Nice. Jaren later probeerden de Nazis in het inmiddels mottige Wallnertheater volkse toneelstukken te laten opvoeren, tot het in 1930 voor 50.000 mark per jaar door Erwin Piscator werd gehuurd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het plat gebombardeerd. Vlak bij de het Berlijnse Ubahnstation Jannowitzbrücke bevindt zich sinds 1953 de naar Franz genoemde Wallnerstrasse.

Het wordt zo langzamerhand tijd de naam van mijn voorvader te onthullen en op een aantal merkwaardige verschillen tussen de zijne en die van de Oostenrijkers te wijzen. Toen mijn voorvader op 18 januari 1812 in Leeuwarden zijn voor- en achternaam bevestigde (zie hiernaast), koos hij voor Salomon Leydesdorff. De Oostenrijkers noemden zich Leidesdorfer, dat de 'er' wegvalt, het zij zo, maar waarom een y grec en waarom die dubbele f, het is alof een 'Bamberger' besluit zich Bammbergh te gaan noemen. De in 1726 in Amsterdam geboren Raphael Alexander Ziskind Mendel (zie Voorvader 7) noemt zich, zonder de wonderlijke franje gewoon, Leidesdorf. De Denen daarentegen, dus ook de eerste zwarte miljonair, schijven hun naam ook met dubbel f als Leidesdorff. Later valt bij sommige nazaten van Salomon die dubbele f weg, dat komt vermoedelijk door slordige notities van ambtenaren van de burgerlijke stand, net als bij de schrijfwijzes Lijdesdorff, Leidensdorff en Leidesdorf. Ik geef van die onnauwkeurigheid een paar voorbeelden, mijn betovergrootvader Abraham, een zoon van Salomon geeft op 11 december 1849 de geboorte aan van mijn overgrootmoeder Betje, ambtenaar Catharinus Cornelius Christinus Warmolts, "Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Stad Leeuwarden" noteert als achternaam Leydesdorf (dus zonder dubbele f), als Betje in 1918 overlijdt, noteert ambtenaar W. Bottema: Leijdesdorf (de y grec heeft puntjes gekregen).