Dit is een originele handtekening van Isaac Bashevis Singer (צחק באַשעװיס זינגער)
(1902-1991) in één de boeken in mijn biblioteek. Singer kreeg in 1978
de Nobelprijs voor literatuur en hield zijn dankwoord in het Jiddisch,
waarin hij o.a. vaststelde dat de taal een bijzonder rijke taal was
zeker als het ging om de vergelijking met het Engels dat immers maar
een paar woorden voor "gek" had. Ik citeer:
"Un
az me redt shoyn vegn meshuge, lomir take zen, ver es iz raykher a
meshugas - English oder Yidish. In English, az me vil zogn az emetser iz
meshuge, zogt men, "He’s crazy” or “insane.” Akhuts dem, zenen do a
gantse rey tekhnishe verter, vi “paranoyik,” “skitsofrenik” - verter vos
hobn nisht keyn Yidishn tam. Oyb me vil shoyn zogn oyf English a vort
vos hot yo a Yidishn tam, zogt men, “He’s meshuge."
Itst, lomir
zen - itst, lomir zen - vos me kon ton mit a meshugenem oyf Yidish. A
meshugener oyf Yidish iz: "meshuge,” “meturef,” “khoser deye,”
“oyverbotl,” “tsedreyt,” “tserudert,” “nisht baym zinen,” “mevulbl,”
“farikt,” “tsemisht,” “nisht baym seykhl,” “nisht bay di klore
gedanken,” “vanzinik,” “shvakhzinik,” “a tsetumlte brie,” “a mentsh vos
krikht oyf di glaykhe vent,” “a parshoyn mit a bzhik in kop,” “s'felt im
a klepke in moyekh,” “a vilde brie,” “on a kop,” “a tsedulter,” “a
tseshroyfter,” “a mevuel,” “a parshoyn vos blondzhet arum oyfn
oylem-hatoyhu,” “oyfn oylem-hadimyen,” “in hinerplet,” “gerirt oyfn
kastn,” “gerirt oyfn eybershtibl,” “nisht oyf der velt,” “a banumener,”
“a tsehotsketer,” “a tsefloygener,” “a farloyrener,” “nisht baym reynen
farshtand,” “a meshugener hunt,” “a tsetrogener malekh,” “a fardreyter
sheps,” “eyner vos veyst nisht oyf voser velt er iz,” “a mentsh vos
veyst nisht az di mame hot im gehat,” “nisht keyn higer,” “gaystik
krank,” “a barutener."
Dos zenen alts
verter fun Poylishn Yidish. Di Litvakes hobn nokh aza tsetl oysterlishe
verter, vi: "tsedrumshket,” “kapuzhyet,” “skonfuzhet,” “tsedrinzhet,”
“tseshtrudlt,” “tsetraytlt,” “farkaloytset,” “farkalotshet,”
“farpulyet,” “farmarotshet.” Fun di bloyze verter, kon men arop fun di
relsn, farlirn di gedanken, un vern tseflokhtn vi a loksh.
Singer merkt op
dat het Jiddisch in Litouwen een paar andere woorden voor gek in petto
heeft dan het in Polen gesproken Jiddisch, ik kan er voor het in
Nederland gesproken Jiddisch nog een uitdrukking aan toevoegen:
"verschwarzter nar".
